"जेव्हा तुम्ही संवेदनशील होता,
प्रेम करायला लागता,
तेव्हा तुमची डॉमिनेशन, ऑपरेशनच्या विरोधात
आणि फ्रीडम, लिबरेशनच्या समर्थनात
वागण्याची सुरुवात होते."
हळू हळू आपण आजुबाजुच्या
ऑप्रेसीव स्ट्रक्चरांना तोड़ण्याची तयारी दाखवतो,
जात, पितृसत्ताकता, लैंगिकता,
कलर, धर्म, वर्ग... कदाचित सगळ्यांनाच.
पितृसत्ताकता सध्या खोल वाटते मला,
कोणीतरी, "ती" माझ्यापेक्षा जास्त भारी सांगू शकेन.
तर सवेंदना अखंड असतात,
तशीच संवेदनशीलताही अखंड, अविरत, अमाप...
म्हणजे मानवी जग हे प्रेमाच्या पातळीवर
कायमस्वरूपी एस्ट्रक्चरलचं वाटायला लागत.
---
साहित्यात नावाजलेल्या पॉपुलर
लोकांच्या कादंबऱ्या, कविता ती मला गिफ्ट करते,
त्यांची फोटोज व्हाट्स अप करते,
फेसबुकला पर्सनली टॅग करते,
तिला आवडणाऱ्या ग़ज़ल्स, शायऱ्या, चारोळ्या,
यूट्यूबचे नवनवीन वीडिओज़,
कधी फोनवर तर कधी समोर वाचून दाखवते.
इनवाइट पन करते तिच्या आवडीच्या
साहित्य मैफिलींसाठी.
मनाला भावनिक बनवणाऱ्या
आणि निष्कर्षात निष्क्रिय करणाऱ्या तिच्या फर्मायशी
बांधतात मला सकाळ, दुपार, संध्याकाळ, रात्री
अब्स्ट्रक्ट, स्पिरिच्युअल साखळ्यांनी.
आणि निष्कर्षात निष्क्रिय करणाऱ्या तिच्या फर्मायशी
बांधतात मला सकाळ, दुपार, संध्याकाळ, रात्री
अब्स्ट्रक्ट, स्पिरिच्युअल साखळ्यांनी.
तिच्या साहित्यातल्या प्रेमाची नैतिकता
भावनिक गुलाम बनवू पाहते मला दररोज,
हिप्नोटाइज करते, बाथरूममध्ये बंद ठेवते,
अन्थरुणामध्ये उशीला आसवांनी ओल करू पाहते.
हे सगळ काही विचार करून एक्सेप्ट करण
म्हणजे शेवटी स्वतःलाच एपिस्टेस्मिकल दुविधेत पुरण.
---
पुढे ही दुविधा चक्रवाढि पसरत जाते.
तिच येणं तिच्यासाठी
अन माझ जाणं माझ्यासाठी
एकटं जरी पुरेस असल
तरी तिच्या घरच्यांना माझ्याबद्दल,
माझ्या घरच्यांना तिच्याबद्दल,
आवड-निवड, शिक्षण-विचार,
स्वभाव-हुशारी, प्रेम-फ्यूचर सोडून_
प्रश्न पडतात
भावनिक गुलाम बनवू पाहते मला दररोज,
हिप्नोटाइज करते, बाथरूममध्ये बंद ठेवते,
अन्थरुणामध्ये उशीला आसवांनी ओल करू पाहते.
हे सगळ काही विचार करून एक्सेप्ट करण
म्हणजे शेवटी स्वतःलाच एपिस्टेस्मिकल दुविधेत पुरण.
---
पुढे ही दुविधा चक्रवाढि पसरत जाते.
तिच येणं तिच्यासाठी
अन माझ जाणं माझ्यासाठी
एकटं जरी पुरेस असल
तरी तिच्या घरच्यांना माझ्याबद्दल,
माझ्या घरच्यांना तिच्याबद्दल,
आवड-निवड, शिक्षण-विचार,
स्वभाव-हुशारी, प्रेम-फ्यूचर सोडून_
प्रश्न पडतात
कोण खालच्या जातीच अन कोण वरच्या?
दोघींही जातींच्या शिडीला पायऱ्या किती?
खाली सेप्टिक चेम्बरमध्ये उतरायचं की
वरती "सोनेरी स्वर्गा" कडे चढायचं?
उतरायच असेन तर काळजी वाटते
पायऱ्यांना लागलेल्या कार्बनी गंजाने
गोरेगोमटे तळपाय काळे होतील याची.
चढायच ठरवलं तर भीति वाटते
हाताला चिकटलेल्या गंजामुळे
सोन्याच्या भट्टित सिजण्याची.
एन्डोगॅमी - एक्झॉगॅमी
हायपरगॅमी - हायपोगॅमीच्या
डेफिनेशन्स नसल्या तरी रित्या सगळ्या तोंडपाठ.
गणित शिकलेल्या-न शिकलेल्या
किंवा पास-फेल झालेल्या
कश्याहि मायबापाला
जातितल अंतर अचूक मोजता येत
निष्कर्ष सर्वांची सारखीच येतात
अगदी विज्ञानाच्या प्रयोगासारखे.
माझ्या शिडीबाहेरिल आणि ऍण्टी-शिडी असलेल्या
नवबुद्धिस्ट असण्याचा फरक सध्या
मलाच पडत असावा कदाचित.
जे ओढतं मला शिडी बाहेर,
जाळेण शिडीलाही मुळांपासून!
दोघींही जातींच्या शिडीला पायऱ्या किती?
खाली सेप्टिक चेम्बरमध्ये उतरायचं की
वरती "सोनेरी स्वर्गा" कडे चढायचं?
उतरायच असेन तर काळजी वाटते
पायऱ्यांना लागलेल्या कार्बनी गंजाने
गोरेगोमटे तळपाय काळे होतील याची.
चढायच ठरवलं तर भीति वाटते
हाताला चिकटलेल्या गंजामुळे
सोन्याच्या भट्टित सिजण्याची.
एन्डोगॅमी - एक्झॉगॅमी
हायपरगॅमी - हायपोगॅमीच्या
डेफिनेशन्स नसल्या तरी रित्या सगळ्या तोंडपाठ.
गणित शिकलेल्या-न शिकलेल्या
किंवा पास-फेल झालेल्या
कश्याहि मायबापाला
जातितल अंतर अचूक मोजता येत
निष्कर्ष सर्वांची सारखीच येतात
अगदी विज्ञानाच्या प्रयोगासारखे.
माझ्या शिडीबाहेरिल आणि ऍण्टी-शिडी असलेल्या
नवबुद्धिस्ट असण्याचा फरक सध्या
मलाच पडत असावा कदाचित.
जे ओढतं मला शिडी बाहेर,
जाळेण शिडीलाही मुळांपासून!
~ ज्ञानेश
स. ११:३० २२ नोव्हेंबर २०१८
